Ergonomie is bijzonder belangrijk in de dagelijkse praktijk van een tandarts. De eigen lichaamshouding, de inrichting van de werkplek en de selectie apparaten en instrumenten zijn belangrijke aspecten om tot een ergonomische werkomgeving te komen en dus gezondheidsproblemen preventief te voorkomen.
De activiteiten in een tandartspraktijk kunnen het lichaam voor grote uitdagingen stellen. De tandarts neemt vaak gedurende langere tijd een onveranderlijke positie aan, terwijl hij een patiënt behandelt. Daarbij is het bovenlichaam meestal voorovergebogen en gedraaid, terwijl de armen ver van het lichaam uitgespreid zijn. Klachten zoals problemen met de ruggengraat, schouder- en nekpijn zijn veel voorkomende gevolgen van dergelijke slechte houdingen. Daarenboven hebben de belastingen op de gezondheid ook een negatief effect op het welzijn, de levenskwaliteit en het plezier dat de tandarts aan zijn werk beleeft.
De gevolgen van verkeerde houdingen alsook andere lichamelijke belastingen op de werkplek worden vaak pas na lange tijd merkbaar. Daarom is het des te belangrijker om zich al van bij het begin bewust te zijn van de eigen werkomgeving en via occasionele zelfcontrole alsook kleine maatregelen een preventieve gedragswijziging door te voeren.
Lichaamshouding
Om gezondheidsproblemen te vermijden, moeten de volgende regels in acht worden genomen:
De natuurlijke S-vorm van de ruggengraat wordt door rechtop te zitten ondersteund en hierdoor gelijkmatig belast. Ook aan de musculatuur moet aandacht worden besteed. De rug- en buikspieren dienen daartoe als belangrijke steun. Neem dagelijks 10-15 minuten de tijd om deze spieren te trainen.
- Schouders recht – niet optrekken
- Voeten staan vlak op de grond
- Hoek tussen dijbeen en onderbeen ca. 110° tot 130°
- Onderarmen parallel met de vloer houden
- Handgewrichten worden recht gehouden
- De armen moeten los en dicht bij het lichaam worden gehouden
- Het zitvlak neemt tot 2/3 van de behandelingsstoel in
- De afstand tussen ogen en object bedraagt ca. 35 cm
Daarenboven is het raadzaam om de zithouding, indien mogelijk, vaak te wijzigen. Door afwisselende bewegingen en posities worden verschillende spiergroepen geactiveerd resp. ontspannen. Bewegen en veranderen van de lichaamshouding heeft ook een gunstig effect op de concentratie. Probeer bepaalde handelingen staand uit te voeren. Dat kan bijvoorbeeld telefoneren zijn. Maar ook bij de behandeling zelf kan er staand of zittend worden gewerkt. De houding van de patiënt en de hoogte van de patiëntstoel zijn factoren die bepalen of de behandelende arts staand of zittend kan werken. Ook het verschil in grootte tussen de behandelende arts en de assistent speelt hierbij een rol. De inrichting van de werkplek en de keuze van apparaten en instrumenten moeten aan de behandelende arts aangepast zijn. Wanneer de benodigde materialen zich tijdens een behandeling binnen handbereik bevinden, hoeft de persoon in kwestie zijn lichaam niet onnodig uit te rekken en te verdraaien.
Neem tijdens de dagelijkse activiteiten kleine pauzes om korte, snelle ontspanningsoefeningen uit te voeren zoals het “appels plukken” of de schouders bij het inademen optrekken en bij het uitademen terug loslaten. Ook een korte wandeling in de frisse lucht heeft een positief effect op het lichaam en de concentratie.
Behandelingseenheid
De kwaliteit en de keuze van de behandelingseenheid ondersteunt een correcte houding tijdens het werk. Hierbij moet niet alleen rekening worden gehouden met het zit- en ligcomfort van de patiënt, maar moet ook aandacht worden besteed aan de ergonomie voor de behandelende arts.
Op veel werkplekken in een tandartspraktijk is het bijvoorbeeld niet mogelijk om de zitpositie te wijzigen, omdat de eenheid alleen een 9-uur-positie toelaat. Ontbrekende beenruimte kan ertoe leiden dat de behandelende arts en de assistent elkaar in de weg lopen en onnatuurlijke zitposities aannemen.
Een onafhankelijk kwaliteitslabel kan helpen om de juiste behandelingseenheid te kiezen. Enkele bekende labels zijn het TÜV-label voor technische veiligheid, de tests van de Stiftung Warentest en het label van de Aktion Gesunder Rücken e.V. (AGR).
Handinstrumenten/tandheelkundige instrumenten
Met handinstrumenten kan de behandelende arts perfecte resultaten bekomen. Vooral dankzij een goede tastwaarneming en correct gebruik van het fijne werkuiteinde. Net wanneer men met handinstrumenten werkt, is het belangrijk op een ergonomisch gebruik en de juiste keuze van de instrumenten om te letten. De druk die daarbij wordt uitgeoefend, moet zo klein mogelijk worden gehouden om de spieren niet te sterk te belasten.
Bij gebruik van dergelijke instrumenten moet op de volgende punten worden gelet:
- Gemodificeerde pengreep
- Aanpassing
- Ondersteuning
- Werkhoek
- Werktechniek
- Werksystematiek
Instrumenten met een dikkere heft zijn vooral spiervriendelijk.
Een goede en steeds terugkerende werksystematiek en het daaruit voortvloeiende drukloze scalen leidt tot ontspannen en spiervriendelijk werken.
Het handinstrument wordt met de gemodificeerde pengreep gehanteerd. Duim, wijs- en middelvinger vormen een geheel. De duim ligt tussen de wijs- en middelvinger op de tegenoverliggende kant van het instrument. De wijsvinger staat in voor de ondersteuning. Deze dient verder ook als steunpunt van de hendel. Zo veel mogelijk in de mond ondersteunen. Bij ondersteuning buiten de mond bestaat het gevaar voor wegglijden. De beweging wordt niet via de vingers gemaakt, maar via de hele arm. Zo voorkomt u schade aan gewrichten en gewrichtsbanden.
Door de onderarm te laten zakken en de tegengestelde beweging via de ringvingersteun wordt het instrument naar coronaal getrokken. Daarbij moet het voorste derde deel van het werkuiteinde aangepast zijn. Naargelang van het type instrument is er een onderscheid qua werkhoek. Bij scalers resp. universele curetten moet de 1e schacht schuin in een hoek van ca. 20° ten opzichte van de tandas worden gehouden. Bij de Gracey- resp. Double Gracey-curetten is deze hoek door hun aflopende faciale vlakken al vooraf voorzien, zodat u de 1e schacht parallel op het te behandelen oppervlak moet plaatsen.
De ontwikkeling en productie van American Eagle-instrumenten zijn vooral vanuit ergonomische oogpunt gestuurd. Door dikkere heften te gebruiken, worden de spieren tijdens het werk ontzien. Tegelijkertijd werd ook vooral gelet op een goede grip: zowel metalen als kunststoffen heften bieden via hun structuur een optimale grip. De EagleLite®-heften van kunststof bieden dankzij hun geringe gewicht een ongeëvenaard tactiel gevoel en dragen zo in het bijzonder bij tot patiëntvriendelijk werken.
Ook correct naslijpen speelt een belangrijke rol voor de ergonomie. Zo zorgen een foutieve geometrie en ontoereikende snijranden ervoor dat de behandelende arts duidelijk meer kracht moet uitoefenen. De American Eagle XP Technology® met haar slijpvrije instrumenten biedt hier de oplossing. Zo blijven de rondingen van de curettelemmeten tijdens de hele levensduur correct en worden ze niet tot scalers geslepen. Ook de typische fout van verkeerde snijranden in het instrument is uitgesloten.
